Czy diety detoks mają sens?

Detoks, dieta oczyszczająca, dieta odtruwająca, diety sokowe, głodówki zdrowotne, każdy kto interesował się zdrowym odżywianiem i odchudzaniem na pewno spotkał się z tymi terminami

Wyznawcy takich diet polecają je podkreślając, że są one w stanie oczyścić wasz organizm z toksyn. Skoro są one takie skuteczne to dlaczego nie są powszechnie wykorzystywane przez lekarzy w szpitalach na oddziałach toksykologii? Odpowiedź wydaje się dość prosta… ponieważ nie są skuteczne w oczyszczaniu organizmu są za to na pewno bardzo skuteczne w oczyszczaniu Waszego portfela. Organizm po detoksie ma być rzekomo odciążony od toksycznych związków chemicznych nie tylko żywieniowych ale także środowiskowych.

Toksyna wg definicji jest to „substancja chemiczna wytwarzana przez organizmy żywe, mająca właściwości trujące dla innego organizmu”. Usuwanie toksyn z organizmu nazywamy detoksykacją. W medycynie toksyny to zazwyczaj substancje uzależniające (alkohol, narkotyki), a proces detoksykacji polega na ich odstawieniu i fizjologiczne oczyszczenie organizmu, czyli oddawanie moczu, kału czy pocenie się.

Organizm człowieka sam potrafi pozbyć się szkodliwych produktów przemiany materii, najważniejsze tutaj są nerki i wątroba. Przypadki ostrych zatruć np. metalami ciężkimi, lekami lub narkotykami wymagają nadzoru lekarza i zastosowania specjalnych odtrutek/leków w celu detoksykacji. Więc każda trucizna ma swoją odtrutkę i mechanizm jej usuwania. Nie ma jednego złotego środka, który jest w stanie usunąć toksyny z naszego organizmu.

Detoks, toksyny, detoksykacja

Terminy te są zdecydowanie nadużywane przez propagatorów i sprzedawców cudownych terapii i diet oczyszczających. Nie precyzują oni jakich toksyn się pozbędziemy po zastosowaniu ich diet czy suplementów. Dlatego nie jesteśmy nawet w stanie sprawdzić ich skuteczności i czy osiągnęliśmy obiecany rezultat. Co wydaje się być słabą rekomendacją dla takich środków i terapii.

Jak już pisałem u zdrowych osób wszystkie niebezpieczne i niepożądane substancje są usuwane przez nerki, wątrobę, przewód pokarmowy czy płuca. Nie ma potrzeby stosowania specjalnych środków czy diet oczyszczających, ponieważ wszystko załatwia fizjologia. Każdy zdrowy człowiek stosujący na co dzień zasady zdrowego żywienia, wypijający odpowiednią ilość płynów w ciągu dnia, sam doskonale poradzi sobie z oczyszczaniem swojego organizmu. Inaczej może być u osób chorych, lub zatrutych, wtedy dobór odpowiedniej farmakoterapii jest kluczowy i odbywa się w warunkach szpitalnych. Każda choroba i zatrucie wymaga indywidualnego podejścia, podkreśla się jednocześnie, że odpowiednia dietoterapia jest bardzo pomocna, jednak nie zastąpi nigdy leczenia lekami. Nie ma ona też nic wspólnego z dietami oczyszczającymi czy detoksami promowanymi w Internecie.

Jakie są główne rodzaje modnych detoksów?

Nie ma żadnych zaleceń naukowych i uniwersalnych wzorców stosowania diet oczyszczających. Dlatego każda dieta alternatywna dotycząca oczyszczania wygląda trochę inaczej i promuje różne strategie żywieniowe. Różnią się one restrykcyjnością, etapami, czasem trwania i kalorycznością. Zazwyczaj zwierają także wiele zaleceń i wskazówek, często niezgodnych z zasadami zdrowego odżywiania.

Wyróżniamy detosky opierające się na:

• Post – od jednodniowych do kilku a nawet kilkunastodniowych,
• Unikanie konkretnych „złych” produktów lub składników żywności,
• Całkowita eliminacja jakiegoś konkretnego produktu,
• Eliminowanie produktów o wysokiej potencjalnej zawartości metali ciężkich lub substancji szkodliwych,
• Picie wyłącznie wyciskanych soków owocowych i warzywnych,
• Przyjmowanie suplementów, ziół lub innych specyfików,
• Przyjmowanie środków przeczyszczających i/lub stosowanie lewatyw.

Jakie są główne wady diet detoksowych?

• Nie uwzględniają waszych indywidualnych potrzeb, szczególnie dotyczących kalorii (często maksymalnie ją obniżając),
• Nie biorą pod uwagę problemów zdrowotnych i występujących chorób,
• Często są bardzo niedoborowe, szczególnie w składniki mineralne (wapń, żelazo) i witaminy, szczególnie B12,
• Dostarczają zazwyczaj bardzo małą ilość białka i błonnika,
• Mogą wprowadzić organizm w stan niedożywienia – co jest bardzo niebezpieczne i może prowadzić do kontuzji, osłabienie organizmu i obniżenie nastroju,
• Na początku bardzo szybo tracisz masę ciała (ze względu na bardzo niską kaloryczność). Jednak jest to związane z niewielką masą kałową, utratą glikogenu i ogólnego odwodnienia organizmu. Po wyjściu z detoksu masa ciała zazwyczaj bardzo szybko wraca do stany wyjściowego.
• Największą wadą i ryzykiem drastycznych detoksów jest ich długotrwałe stosowanie, które może mieć bardzo negatywny wpływ nawet na organizm zdrowego człowieka.

Czy takie diety mogą nieść jakieś korzyści?

Pomimo wielu niejasności, dotyczących oczyszczania i potrzeby stosowania diet oczyszczających, mają one kilka korzyści.

Jednogłośnie nie widzimy problemu w odstawieniu i unikaniu środków szkodliwych dla zdrowia (alkohol, papierosy, narkotyki) w niektórych przypadkach także cukier, czy określone składniki pokarmów (np. w chorobach dietozależnych lub alergiach pokarmowych).

Korzystne jest także unikanie żywności przetworzonej, na rzecz zwiększenia spożycia owoców i warzyw. Ograniczenie spożycia mięsa także wydaje się być korzystne w długofalowym

Komu zdecydowanie odradzamy stosowanie promowanych przez influencerów i media diet oczyszczających:

Każdemu. Zwłaszcza niebezpieczne wydaje się ich stosowanie u:

• Dzieci i młodzieży,
• Osób starszych,
• Osób chorych,
• Kobiet w ciąży i karmiących,
• Par starających się o dziecko.

Jeśli chcecie zastosować dietę oczyszczającą, wystarczy że wprowadzicie do codziennego życia zasady zdrowego odżywiania, zadbacie o codzienną aktywność fizyczną i nawodnienie. Będzie to najlepsze wsparcie dla naturalnego oczyszczania organizmu, a dodatkowo działać będzie prozdrowotnie.

Podsumowując

Codziennie jesteśmy narażeni na działanie szkodliwych substancji: z żywności, ze środowiska w którym żyjemy i pracujemy, z metabolitami własnego ciała.

Jednak organizm zdrowego człowieka, ma odpowiednie mechanizmy ich usuwania. Możemy go wesprzeć stosując zdrową i zbilansowaną dietę. Dla osób zdrowych będzie ona działała także prewencyjnie, a dla osób chorych wspierała leczenie. Dlatego zamiast różnych modnych i komercyjnych diet, zalecam wszystkim urozmaicenie i zdrowe żywienie, zgodne z zasadami zdrowego żywienia, a także regularną aktywność fizyczną.

Nie dajcie się nabrać na mydlenie oczu w internecie, spektakularnymi efektami takich diet. Jeśli chcecie rzeczywiście zadbać o wasze zdrowie i zrzucić nadmierne kilogramy. Przychodzimy z pomocą i zapraszamy do współpracy w zakresie treningu i dietetyki.

Mateusz Kwit – dietetyk

Bibliografia

1.      Allen J., Montalto M., Lovejoy J. i wsp.: Detoxification in naturopathic medicine: a survey. J Altern Complement Med. 2011; 17, 1175–1180.

2.      Diaper A. M., Law F. D., Melichar J. K.: Pharmacological strategies for detoxification. Br J Clin Pharmacol. 2014; 77, 302-314

3.      Elliott B, Mina M, Ferrier C Complete and Voluntary Starvation of 50 days Clin Med Insights Case Rep. 2016; 9: 67–70

4.      Genuis S. J.: Elimination of persistent toxicants from the human body. Hum Exp Toxicol. 2011; 30,3

5.      Hue O., Marcotte J., Berrigan F. i wsp.: Increased plasma levels of toxic pollutants accompanying weight loss induced by hypocaloric diet or by bariatric surgery. 2006; Obes Surg 16, 1145-1154.

6.      Lange E., Włodarek D. Współczesna dietoterapia, 2022

7.      MacIntosh A, Ball K. The effects of a short program of detoxification in disease-free individuals. Altern Ther Health Med 2000;6,70–76.

8.      Sanchez B., Casalots-Casado J., Quintana S. i wsp.: Fatal manganese intoxication due to an error in the elaboration of Epsom salts for a liver cleansing diet. 2012; Forensic Sci Int 223, e1-e4.